روش ها، تکنیک ها و ابزارهای حل مسئله (11) - نمودار پارتو

نمودار پارتو:

در سال 1897 ویلفرد پارتو اقتصاددان ایتالیایی (1923-1848) فرمولی ارائه کرد که نشان می‌داد توزیع درآمد ناهموار است. او درآمد فردی را روی محور افقی و جمعیت را بر روی محور عمودی نشان داد و دریافت که تعداد اندکی از مردم دارای درآمد زیاد و اکثر افراد جامعه دارای درآمد اندکی هستند.

بر اساس اصلی که وی در اقتصاد اجتماعی بیان کرد، حدود 80 درصد نتایج از 20 درصد علل ناشی می‌شود. به‌عبارت‌دیگر اگرچه برای مسائل موجود، علل بسیار زیادی وجود دارد ولی تعداد کمی حائز اهمیت است. پارتو روی این نکته توجه کرد که اگر شما یک، دو یا سه عامل اصلی را در نظر بگیرید درباره اکثریت عامل‌ها فکر کرده‌اید. بدین طریق نمودار پارتو در سال 1897 به وجود آمد. یک تئوری مشابه به‌صورت نموداری توسط لورنز اقتصاددان آمریکایی در سال 1907 ارائه شد. هر دو محقق اشاره داشتند که بیشترین سهم درآمد یا ثروت توسط افراد بسیار کمی از مردم نگهداری می‌شود. بعدها درزمینهٔ کیفیت دکتر ژوزف جوران در سال 1954 روش نموداری لورنز را به‌عنوان فرمولی برای تقسیم‌بندی مسائل کیفی به مشکلات اساسی معدود و مشکلات جزئی بسیار به کار گرفت و این روش را تجزیه‌وتحلیل پارتو نامید.

نمودار پارتو چیست؟

یک نمودار میله‌ای که توزیع وقایع را نشان می‌دهد.

وقایع کثیرالوقوع در سمت چپ و سایر وقایع به ترتیب نزولی در سمت راست قرار می‌گیرند.

نمودار پارتو برای چه استفاده می‌شود؟

تشخیص گروه­هایی که اکثر مشکلات به آن‌ها مربوط می‌شود:

قدم اول: دسته‌هایی که در دیاگرام خود از آن‌ها استفاده می‌کنید را معین کنید.

قدم دوم: داده‌های موجود در دسته‌ها را مرتب کنید.

قدم سوم: یک نمودار میله‌ای داده‌ها را به شکلی رسم کنید که بزرگ‌ترین دسته در سمت چپ قرار بگیرد.

قدم چهارم: دیاگرام خود را بر مبنای اصل پارتو کنترل کنید.

قدم پنجم: از دیاگرام‌های پارتو به‌عنوان یک راهنما برای فعالیت یا تحلیل بعدی استفاده کنید.

نمودار پارتو چگونه استفاده می‌شود؟

قدم اول: دسته‌های موردنظر را از پرسیدن چه چیزی، کجا، چه وقت، چه کسی، چرا و چه طور بیابید.

قدم دوم: اغلب مشکلات به بیش از یک دیاگرام پارتو نیازمند است.

قدم سوم: اطلاعات نمودار پارتو می‌تواند به شما بگوید که برای حل مسئله در کجا تمرکز کنید.

اگر این نمودار اطلاعات کافی برای دست‌یابی به راه‌حل را در اختیار شما قرار نمی‌دهد، ممکن است، قدم‌های بعدی را به شما نشان دهد.

با مشاهده نمودار پارتو با یک نظر اجمالی، دو یا سه علت عمده بروز مشکل را پیدا خواهیم کرد که در میان چندین علت واقعاً در بروز مشکل مؤثر بوده‌اند.

از نمودار پرتو می‌توان در موارد زیر استفاده کرد:

1. پی بردن به مشکلات و مسائل اساسی که باید حل شوند
2. پی بردن به وضعیت گذشته و حال مسائل و مشکلات
3. طبقه‌بندی مسائل به‌منظور تصمیم‌گیری سریع و صحیح
4. اطمینان از نتایج بعد از آزمایش‌ها و مطالعات برای تأیید نتایج، اجرای راه‌حل و اندازه‌گیری بهبود ایجادشده
5. تجزیه‌وتحلیل عوامل (علت‌ها) ریشه‌ای مشکلات و مسائل برای کشف علت اصلی و مؤثر بروز مشکلات

کاربرد نمودار پارتو:

نمودار پارتو یک نمودار میله‌ای است که علل مشکلات به وجود آمده را با فراوانی آن مقایسه می‌کند. در نمودار پارتو از زوایای مختلف می‌توان به یک مسئله نگاه کرد و سپس به حل آن پرداخت، ازجمله:

کیفیت: نواقص، عیوب، خرابی‌ها، شکایات، موارد برگشتی و تعمیرات

هزینه: مقدار زیان، گرانی

خریدوفروش: انبارداری، اشکال در پرداخت، تأخیر در تحویل

ایمنی: حوادث، اشتباهات، شکستگی در حمل‌ونقل

اپراتور: شیفت، گروه، سن، تجربه و مهارت، اشخاص

ماشین: ماشین‌ها، تجهیزات، ابزار، ساختار، مدل، اسباب‌ها

مواد خام: سازنده، طرح، مقدار و نوع

روش ساخت: شرایط، دستورالعمل، ترتیب و روش‌ها

  نمونه نمودار پارتو

برگرفته از کتاب «کار تیمی و روش های تصمیم گیری و حل مسئله در سازمان» نوشته محمود فاتحی و مرجان سادات حر، انتشارات مهرآذین، 1396.

سفارش کتاب : [email protected]